Ζουζού Νικολούδη (1917 – 2004)
Εξέχουσα χορογράφος, η σπουδαιότερη στον τομέα τουαρχαίου δράματος στην Ελλάδα.
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1917 και ήταν γόνος μεγαλοαστικής και πολύ συντηρητικής οικογένειας.
Ξεκίνησε τα μαθήματα χορού στη σχολή χορού της Κούλας Πράτσικα. Όταν όμως της προτάθηκε να μπει στο επαγγελματικό τμήμα, οι γονείς της δεν της το επέτρεψαν. Συνέχισε με σπουδές πάνω στη μουσική, με τη Τζίνα Μπαχάουερ και τον Βάλντεμαρ Φρήμαν, με τον Μάριο Βάρβογλη, τον Θρασύβουλο Γεωργιάδη και τον Μενέλαο Παλλάντιο. Οι μουσικές σπουδές της έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στο έργο ζωής της, που ήταν τα Χορικά και οι χορογραφίες αρχαίου δράματος.
Παντρεύτηκε τον νομικό, καθηγητή του Πανεπιστημίου Ανδρέα Γάζη, και απέκτησε τέσσερα παιδιά.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο παρακολούθησε σεμινάρια χορού στη Ζυρίχη (με τη Μαίρη Βίγκμαν και τη Ροζάλια Κλάντεκ), όπου γνωρίστηκε με σημαντικούς ανθρώπους του χορού της εποχής και έδωσε πολλά ατομικά ρεσιτάλ ως χορεύτρια σύγχρονου χορού. Είναι αξιοσημείωτο ότι άρχισε να χορεύει σε μια ηλικία κοντά στα σαράντα και έχοντας ήδη τέσσερα παιδιά.
Το 1955, με την παρότρυνση γνωστών Ευρωπαίων χορευτών, αποφάσισε να δώσει ένα ρεσιτάλ χορού στην Αθήνα, που αποτέλεσε την αφετηρία της καριέρας της. Παράλληλα, άρχισε να χορογραφεί, αρχικά στους κόλπους της ομάδας της Κούλας Πράτσικα, της οποίας διετέλεσε, για ένα διάστημα, καλλιτεχνική διευθύντρια.
Το 1966 δημιούργησε με τον συνθέτη Νικηφόρο Ρώτα την ομάδα Χορικά.
Από τις μεγάλες στιγμές στην καριέρα της ήταν η συνεργασία της με το Θέατρο Τέχνης και τον Κάρολο Κουν για την παράσταση Όρνιθες. Συνεργάστηκε, επίσης, με το Εθνικό Θέατρο, τη Σκηνή της Έλσας Βεργή, τη Λυρική Σκηνή και την Όπερα της Πράγας. Για πολλά χρόνια ήταν πρόεδρος στην Κρατική Σχολή Ορχηστικής Τέχνης.
Πέθανε, σε ηλικία 86 ετών, το 2004.
Η Ζουζού Νικολούδη ανήκει στην κατηγορία των σημαντικών γυναικών που διαμόρφωσαν το αισθητικό επίπεδο της ορχηστικής τέχνης στη νεότερη Ελλάδα, δασκάλα διαφορετικών γενεών, γλυκός και μειλίχιος χαρακτήρας, νους ανοιχτός και άνθρωπος φωτισμένος.
Τα Χορικά
Η ομάδα συστάθηκε το 1966 από τη Ζουζού Νικολούδη και τον Νικηφόρο Ρώτα. «Τα ΧΟΡΙΚΑ είναι βγαλμένα από μια χορευτική παράσταση της Ζουζούς Νικολούδη, που έκανε με την ομάδα της, για δεύτερη χρονιά το 1968, περιοδεία σε χώρες της Ευρώπης, της Αμερικής και της Ασίας. Τα ΧΟΡΙΚΑ είναι είτε κομμάτια από χορικά αρχαίων τραγωδιών, είτε δραματική μορφοποίηση, με μουσική και κίνηση, πανάρχαιων μύθων», διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του άλμπουμ «Χορικά» του Νικηφόρου Ρώτα (1929-2004), συνθέτη, μουσικοπαιδαγωγού, συγγραφέα.
«Στο αρχαίο δράμα ο χορός υποκρίνεται, τραγουδά, χορεύει. Τα τρία αυτά στοιχεία ¬ λόγος, μουσική, κίνηση ¬ στενά δεμένα μεταξύ τους δημιουργούν την ανεπανάληπτη δύναμη έκφρασης του χορού της τραγωδίας. Απαραίτητη προϋπόθεση για να αποδοθεί ικανοποιητικά αυτό το τόσο σημαντικό στοιχείο του αρχαίου χορού είναι να έχουν περάσει τα στελέχη που τον αποτελούν παράλληλη εκπαίδευση όχι μόνο στον λόγο αλλά και στη μουσική και στην κίνηση» επισημαίνει η χορογράφος Ζουζού Νικολούδη και συνεχίζει: «Έτσι γεννήθηκαν τα "Χορικά" το 1966. Με τον Νικηφόρο Ρώτα βάλαμε τις βάσεις αυτού του προγράμματος εκπαίδευσης».
Σε συνέντευξή της, σχολιάζει ακόμη: “Η προσέγγιση του χορού στο αρχαίο δράμα είχε πολλά προβλήματα το 1963, οι ηθοποιοί ήξεραν μόνο να μιλάνε, οι τραγουδιστές να βγάζουν ‘κορώνες’, οι χορευτές να κάνουν δεκαπέντε πιρουέτες. Κι όμως ο χορός του δράματος, είναι λόγος με τη γλώσσα του σώματος, η οποία έχει μεγάλη αμεσότητα και οι θεατές μπορούν να δουν πολύ περισσότερα πράγματα. Άλλωστε, ο χορός είναι συνδυασμός λόγου, μουσικής και κίνησης”. Πάνω σε αυτή τη βάση κινήθηκε η Ζουζού Νικολούδη για να διδάξει κίνηση στους ηθοποιούς και λόγο στους χορευτές, αλλά απαραίτητα μουσική και στους δύο.
Επιδίωξη τόσο της χορογράφου όσο και των συνεργατών της δεν είναι η αναπαράσταση του αρχαίου ελληνικού δράματος. «Πρόκειται για μια πειραματική έρευνα γύρω από τα προβλήματα που γεννούν τα χορικά μέρη. Η εργασία αυτή, με κεντρική ιδέα πάντα την ενότητα δραματικής τέχνης, μουσικής και χορού, προεκτείνεται σε μεσαιωνικά και σύγχρονα θέματα» τονίζει.
Η ομάδα Χορικά διαλύθηκε το 1974, για οικονομικούς λόγους, αναστήθηκε το 1995, παρήγαγε έργο ως το 2003, οπότε διαλύθηκε από τη δημιουργό της, λόγω έλλειψης πόρων.
Το 1995, η Βίκυ Μαραγκοπούλου, από το Κέντρο Χορού Καλαμάτας, πρότεινε στη Ζουζού Νικολούδη να ανασυστήσει τα Χορικά για το Διεθνές Φεστιβάλ Χορού που θα γινόταν εκεί. Έτσι, τα Χορικά ανέβασαν παραστάσεις στο Φεστιβάλ Καλαμάτας, και κατόπιν αλλού (Φεστιβάλ Βύρωνα 1996, «Ανοιχτό Θέατρο» 1998, θέατρο «Αλέξης Μινωτής» 2001, Μέγαρο Μουσικής 1998 και 2001, Ρωμαϊκό Ωδείο Πάτρας 2002, κτλ), μέχρι το κλείσιμο της αυλαίας τους το 2003, που η ομάδα διέκοψε το έργο της.
Η ομάδα απέδωσε χορικά από τις «Βάκχες» και τις «Τρωάδες» του Ευριπίδη, από την «Ορέστεια» του Αισχύλου, τους «Ιχνευτές» του Σοφοκλή, τους «Όρνιθες» του Αριστοφάνη.
«Τα Χορικά» παρουσιάστηκαν επί σειρά ετών και σε αλλεπάλληλες εμφανίσεις σε Ευρώπη, ΗΠΑ, Καναδά, Μεξικό, Ιαπωνία, Κύπρο, και απέσπασαν παντού τα ενθουσιώδη σχόλια του διεθνούς Τύπου, καθώς το θέαμα ικανοποιούσε και τον ξενόγλωσσο θεατή, που δεν κατανοούσε μεν τη γλώσσα, ο λόγος, όμως, που παρέμενε ως ηχητικό στοιχείο, μεταφραζόταν σε ζωντανή κίνηση και ήχο.
Όρνιθες 1975. Σκηνοθεσία Κάρολου Κούν, μουσική Μάνου Χατζιδάκι, σκηνικά-κοστούμια Γιάννη Τσαρούχη, χορογραφία Ζουζούς Νικολούδη
Πηγές:
http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=104520
Πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη της Ζουζούς Νικολούδη στην Κλημεντίνη Βουνελάκη, 1998. Μεταξύ άλλων, θίγονται ενδιαφέροντα για τη «γενιά τις ελληνικότητας» και τον μοντερνισμό, τους καλλιτέχνες που τα γεφύρωσαν, κτλ.(Η χορογράφος παρουσιάζει τα Χορικά της στο Μέγαρο Μουσικής και μιλάει για την πορεία της στον κόσμο του χορού)
http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=131046
Συνέντευξη της Ζουζούς Νικολούδη στην Κλημεντίνη Βουνελάκη, 2001. Με αφορμή την παρουσίαση στο Μέγαρο Μουσικής της χορογραφικής δημιουργίας της «Μουσική».
http://www.sansimera.gr/biographies/38#ixzz3ACCeTDhv Ζουζού Νικολούδη 1917 – 2004
http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=99708 Η τέχνη της Ζουζούς Νικολούδη 24/05/1998